Itoophiyaan Dhiyoo TanaLeenjsitoota Bebeekamoo Lama Dhabe;Soraa Jaarsoo, Zelaalem Destaa.Maqaa KanaatiinSilaa Maantu Hojjatamuu Male Jettan?

oraa Halakee

01.10.2013

WASHINGTON,DC — Itoophiyaan biyya addunyaatti fiigichaan beekamtu,jara kana eennu faatti asiin gahee yoo jedhan leenjistoota isaanii tahuun mirkana.Leenjsitoota atileetota Itoophiyaa leenjsiaa addunyaa irratti beessisan keessaa leenjsiaa Soraa Jaarsoo,barsiisaa yuniversity Finfinnee ka durii,ka Abbebee Biqilaatii fi Maammoo Waldee fa leenjisaa Itoophiyaa addunyaa irratti beessise fa.

Kaana ammoo leenjsiaa Kumaalaa Zelaalem Destaati.Leenjsiaa Zelaalemilleen atileetota Itoophiyaa ta akka Gezzahaanyi Aberraa fa leenjsee addunyaatti beessisee fa.

Wanti namii jechuutti ammoo maqaa fi hujii jara kanaa baduu dhowwuuf wanti tokko maqaa isaaniitiin hojjatamu maltee fa.Yoo daarektera,ogummaa fi teknika Federeshiinii Biyyoolessaa obboo Duubee Jiloo tana irratti wa gaafannellee ammatti waan maqaa isaaniitiin hojjamtuuf lafa jiraa beekuu baadhullee jarii kun nama guddinna atileetiksii Itoophiyaatiif hujii guddoo hojjatee jedhe.

Gama kaaniin  Atileetiin Keenyaa tokko Maratoonii Berlin moohatee,rekoordii  haaraallee cabsee doolara kuma 100 caalaan badhaafame.Namii Maratoonii km 42 tana moohate  Wilson Kipasnag Lammeessoon fi sadeessooleen Keenyuma.
Biyyiti tun gama dubraalleen akkanuma tokkeessoo,lammeessoo fi afreessoo baatee dorgommii tana moohatte.

Taphattoota Premiere League addunyaa gugurdoo keessa taphatanii goolii hedduu galchuutti jiran keessaa;Spanish La Liga keessaa Messi,Ronaldoo Costa fa.Germany Bundsiliga ammoo ijoollee isaan Bosnia Herzogiovinia, Polandii fi Faransaayii bitatanitti goolii hedduu galcheef.

English Premier Leageu keessaa ammoo Daniel Strudge garee Liverpoolti, Kiristina Benteke Aston Villa,Oliver Groud Arsenal,Arson Ramseyilleen Arsenal,kaan ammoo Yayyaa Tureeti Manchester City fa.

Amerikaatti ammoo dorgommi NFL fi NCAA taphachuutti jiran.

=>voaafaanoromo

“Waa Malli Nu Dhibus,….Keessaa Baana Rakkoo!”

                          Dhaabasaa Waaqjiraatiin

Guyyaan Irreechaa sirna hoo’aa fi miidhagaan kabajame. Sagantaan sun akka xumurameen kaa ijoollee fi maatii isaanii waliin gama qe’ee isaaniitti deebi’aan; kaan immoo gara qophii isa galgalaa, kan haga halkamaa (halkan-maayessa) fulla’uuf karoorafametti imalan. Sagantaan qophii bashannannaa kun kan qophaa’e galgala keessaa haga halkan waariitti waan ta’eef, namuu suuta gara qophiitti yaa’ee dhufe.

Dhugaadha, jalqabaa irratti namoota muraasa callaatu mul’ata ture; san kan arge, qophiin waan hafe se’ee deebi’uu illee kan kajeele ture. Ammoo suuta suuta namni guutaa dhufee, qophiinis eegalamuun ifatti himame.

“Bagan nagaan dhuftan keessummoota keenya, kabajamoo fi jaalatamoo!”ergaan jedhu yeroo darbu, namuu bakka jiru irraa gurra isaa gara waltajjiitti kennuu eegale. Kan duraan dubabchaature, bakkuma jirutti use, wana darbuuf jedhu caqasuu eegale.

Qajeelchitooti waltajjii lameen, dargaggooti lama: dhalaa fi dhiirri, waljalaa qabanii akka aadaa biyyaatti, tokko Afaan Oromoon, tokko Afaan English dhaan sagantaa himuu fi beeksisuu itti fufan. Warra afaan lamaan beekaniif lachuu wanauma tokko bifa addaddaatiin dubbatan. Eehee, qophiin kun qophii bashannanaa, kan guyyaa Irreechaa sababeeffachuun qophaa’e, qophii bashannana addaaa ti.

“Waa Malli Nu Dhibe”

Qophiin akkuma eegaleen, akeekni isaa himame. Akka waltajjii irraa himametti, qophiin kun artistoota Oromoo yeroo fi bakka addaddaatti sirnoota mootummaa Itoophiyaatiin wareegaman yaadachuuf kan qophaa’ee dha.

Sagantaa yaadannoo daqiiqaa muraasaa gochuun dura maqaaa artistoota Oromoo wareegaman tarreessuun kan eegale Artisti Tasfaayee Dhimmaa akka ibsetti, artistooti Oromoo aadaa fi afaan Oromoo guddisuuf wareega ulfaataa baasaa jiran lakkoofsaan hedduu dha.

“Yeroo Afaan Oroomoon dubbachuun akka boodatti hafummaatti ilaalamaa turee fi Afaan Oromoo tuffatamaa ture keessatti waltajjiitti bahuun akka aadaa fi eenyummaan Oromoo goobanee mul’atu gahee qaraa baasaa jiran,”  jedhe.

Art Jawwee Booraa fi Art.Afandii Siyyoo

Artisti Tasfaayeen, itti dabaluunis, “artistooti Oromoo ijaa fi qaroo ummataa ta’an hedduun wareega qaalii waan baasaniif, har’a nuti bakka aknatti boonnee ittiin bashannanaa fi weellisaa jirra,” jechuun haala ulfaataa ummati Oromoo keessa taraa jiru yaadachiisee jira.

Kanneen mana hidhaa keessatti wareegaman, kanneen eelaa hidhaatiin ergamanii dhuman, kan akka Usmaayoo Muusaa, kanneen biyya Ambaatti wareegaman, kanneen biyya keessatti haala gara jabeenyaaatiin ajjeefaman keessaa haga tokko tarreessuun yaadannoon qalbii godhameefii jira.

Ittaansuunis, qophii kana irratti sirbi beekamaa fi jaalatamaa, “ Waa Mallii Nu Dhibee, Jenna Bitaa Mirgaa,”  jedhu akka dhiyaatu qindeessitoota waltajjiitiin beeksisame.

Walleen kun kan durii ti; seenaa fi ergaa jabaa qaba. Bara durii san keessa waan sirbameef, haala addaan yaadatama; dhibdeen bara san ture amma illee hundeen waan hin furmaneef immoo seenaa fi ilama qabsoon saba Oromoo keessatti akka ajaa’ibaattii jaalatama; leellifama.

 Mannis akkanaan gara sagantaa bohaarsaa galgalaatti ce’e.

 Agarsiisa fi Shubbisa Aadaa

Qophiin kun yeroo eegale, dargaggootaa uffannaa aada Oromiyaatiin faayamaniin kan dhiyaate agarsiisa eenyummaa Oromoo fi Oromiyaa mul’isuun ture. Shamarran akka lookoo gamanaa gamasitti dhodhommoqan yeroo uffannaa Oromootiin bareedanii, kuullee ibsaa keessaan gad-bahan namuu siiqsuu fi ililchuun isaan simate.

Asiif achi gaggaragalanii wal-lalaa, wal-mil’ataa yeroo isaaniif kenname keessatti of-mul’isanii ofirra deebi’an. Yeroo kan duraan bahee mul’ate deebi’u, kan ittaanu immoo caalatti addoomee as bahuun waltajjiichi akka miira gammachuun guutamu godhan.

Galgalli aadaa kun shubbisa Oromiyaa keessaatiin kan dabaalame yoo ta’u, sanatti aansuunis walleen aadaa fi ammayyaa haala hedduu miidhagaa ta’een dhiyaatee jira. Gidduu gidduutti seenuun gahee artistooti keenya aadaa, seenaa, afaanii fi eenyummaa saba keeyaa guddisuu keessatti bahaa jiran kan yaadachiisaa qophii bashannanaa kan qajeelchaa oolan, Aluulaa Moosisaa fi Iftuu Qaasim, immoo ummati Oromoo bakka iyuutti artistoota isaa jajjabeessuu akka qabu illee dhaamsa jajjabaa dabarsaa turan.

Aluulaa Moosisaa

“Yeroo hambi haga ummata Oromoo hin geenyee waan xiqqoo qopheessee artisottota isaa gurra guddisaa jirutti sabni keenya qophii isaaf yaadamee, dadhabii fi bu’aa bahii hedduutiin qindeeffame irraa hanqachuu hin qabu,” jedhee kan dhaame Aluulaan, dubbii xiiqessaa akkanaa illee watajjicha irratti dubbatee jira.

Namuu aadaa Oromoo bahaa, dhiyaa, kaabaa, kibbaa, giddu galaa- moggaa kan aadaa fi kan ammayyaa waloodhaan shibbisaa, mirriqsaa ture.

Kessaayyuu, Artisttoti Jawwee Booraa, yeroo sirba onnee namaa kakaasu, kan akka dammaa mi’aawu, kan oggayyuu yaadaa fi qalbii namaa keessaa hin banne, kan eebbaa fi marabbaan guutameen gara watajjiitti bahe gammchuun mana keessaa dhageessisame akka hangaasuu hagayyaa gamanaa gamasii ka dilgaasee -qillesse ture.

Muuxannoo Halkamaa

Iftuu Qaasiim

Namooti sagantaa kana irratti armagamn yaada kenaniin qophiin akkanaa keessayyuu dhalooti akka deebi’ee walqunnamuu fi aadaa fi eenummaa isaa waliin jiraatuuf gahee guddaa baasa jedhan. Kana malees, waan biyya isaanii keessatti deemaa jiru karaan itti beekanii fi argatan keessaa tokko qophii bashannanaa akkanaa waan ta’eef jabaatee itti fufuu qaba jedhanii jiru.

Qophiin galgala Bashannanaa Artistoota Oromoo dararaa mootummoota Habashaa dhufaa darbaan wareegaman yaadachuuf qophaa’e kun, dhugaatti, qophii haala hedduu miidhagaa fi hoo’aatiin eegalee xumuramee dha.

Qophii akkaan miidhagaa kanaan Oromoo kanneen bohaaressan, kanneen qunnamtii hawaasummaa jabeessan, kanneen ofitti amantummaa dhalootaaf hundee ta’an, kanneen Oromoota biyya isaanii irraa fagaatanii jiran deebisanii hundee isaanii walleedhaan walitti hidhuun akka waan biyya isaanii keessa jiraniitti waaressan kanneen taasisan mara, akkuma Irreechaatti, kan galateeffachiisuu dha. Gatiin isaanii illee jabaa dha. Irreechaa Halkamaan duuba dhaamsi darbes, waan tokko kan akeekuu dha; haga tokkummaan jirutti, dhibdeen keessaa hin bahamne akak hin jirre kan ifatti mul’isee dha.

Waltajjiin bohaarsaa, wallee Oromoo beekamaa fi jaalatamaa, kan “Tokkummaa” jedhuun marsamee goolabame kuniss, kan dhaamee darbe, ergaa isaa akkuma kaleessatti, har’as madda moosisaa kan ta’e, gamtaa Oromoo kan iyyaafatuu; waaltina Oromoo kan kadhatuu dha. Walleen “waa malli nu dhibee jenna bitaa mirgaa,” jedhus, akkuma barayyuu sanitti, leellifamaa jira. Garuu, walleeleen dhibdee callaa kan himan ta’uu immoo hin qaban. Yoo ta’eef, walleeleen kan mul’ata himan ta’uus qaban; kan dhibdee yadaleessan callaa otuu hin taane, kan furmaata walaleessan illee ta’uu qaban.

Dhibdee keessa seenuun wanuma jiruu dha; walleen immoo dhibdee san keessaa akkamitti miiramanii yaadaan guutamanii hojiin akka bahan kan abdachiisan, madda furmaataa fi madda moosisaa, ta’uu qaban. Kuusaan Walleeleen Oromoos, yeroo waliin waan adeemuun guutamuu qaba; gootota haaraa wallee  durii san deebisanii haaromsan, kanneen “Waa Malli Nu Dhibus,….Keessaa Baana Rakkoo!”  jedhanii sanyii Oromoo aangomsan dachaa dachaadhaan maddisiisan waamaa jira; kanneen waan kaleessaa callaa irra deebi’anii yadaleessan, qofaa otuu hin taane, kanneen waan egeree illee Halkamaa keessaa dhimbiibanii baasan  akkaan barbaadaman!

=>oromedia

Sirna Gadaa Deebisuu

Jaallatamoo fi kabajamoo ilmaan oromo fi  firoottan keenya.  Yeroo yaada asiin gadii kana isinitti dhiheessinu gammachuu guddaan nutti dhaga’amaati. Yeroon yaada guddaa akksii uummata keenyatti dhiheesinus amma kana jedhnee amana. Yeroo waaee yaada kanaa irratti mariachaa turre waan hedduu nama gammachiisutu ta’aa ture. Tokkoffaa, Waldaan Qoannoo Oromoo yaadaa kana akka tuqaa tokkotti yaalii isaa baranaa keessatti qaba ture. Kana malees, suduuddin Oromoo tokko tokkos waaee kanaa kaasanii irratti yaada kennaa turan. Kabajamoo Dr. Gammachuu Magarsaas waaee kana TV Oromoo irratti gaafii fi deebii godhaniin hedduu jajjabina nuuf tanii turan. Yeroo amma kanas Oromoon keessaa fi alaa haadaa Oromoo keessaa isa tokkoo fi isa hedduu qululuqaa tae irreecha yeroo itti kabajachaa jiru dha. Yeroo waliin hojjennu humtuu nuuf hin dadhabamu. Barruun kun teessoo isaanii arganne hundaafuu ergamee jira. Yoo hin arganne tae dhiifama guddaa isin gaafatna. Waan kun tauu dandaeef waa lama kofa ta’a. Yookaan teessoo keessan hin arganne yookaaan unka/formii keessani isa suduuda keessani irra jirutti gargaaramuu hin dandeenye. Suduudota warra teessoo warra kaanii nuuf kuusaniif, keessumaa iyyuu Gadaa.com galateeffachuu feedhna. Abdiin keenya, waarri dhageenye, dhaabotii, meediyaa fi namoota hin dhageenye hundaatti akka walitti himnu dha. Ka’aa haa dhammaqnuu, ammuma kana haa hojjeenuu.

Galatooma.

Yaada Bu’uuraa Mariif Dhihaate:

 Sirna Gadaa akka Waltajjii Tokkicha Oromoo Tokkoomsuu dandau.

  

Seensa

 Oromoon erga humnaan lafaa fi qabeenya isaa irraa fudhatamee jalqabee mirga namummaa fi uumamaa sarbamee jiruu fi jireenyaan qaanii fi gadadoo keessatti kufee jira.  Uummatni keenya yeroo dheeraaf barnootaa fi qarooma irraa dukkanatti hidhamee akka hafuu, carraa barnoota hammayyaa irraa dhowwamee akka hafuu yeroo hedduu mootummoota Itoophiaa darbaniin gochaa suukaneessaan irratti raawwatamaa tureera. Seenaa Oromoo jarrumti uumanii, jarrumti akka fedhanitti jallisanii, xureessanii, burreessanii jiru. Oromoon akka biyya hin qabne, akka sammuu hin qabne, akka seera bulmaataa hin qabne barreessuu irra darbanii namummaa Oromoo hanga haaluutti seenaa isaan bareessan keessatti addaatee jira.

Haala suukanneessaa ijaa fi gurratti hin tollee kana keessaa bahuudhaaf ilmaan Oromoo yeroo fi bakka adda addaatti haalli migaa’aa haa taus hin tainis roorroo qe’ee issatti itti dhufe of irraatti cal-jedhee ilaalee hin beeku. Haa tau malee amma hara’a jaarraa 21ffaa kana keessattu gadadoon ilmaan Oromoo daran itti caale malee wanti irraa fooyyae hin jiru.

 Hara’a Oromoon yeroo kami iyyuu caalaa seenaa isaa kan itti barate qofa utuu hin taane seenaa fi eeynummaa isaatti kan boonu, eenyumaa isaa fi mirga isaa kan falmatu taee jira. Erga qabsoon fara wara cunqursitootaa ABOn bakka tokkootti akka qindau qodhamee as Oromoon seenaa isaa isa dhugaa barachuu irra derbee eeggachuutti jira. Aadaa isaa isa mallattoo eeynumaa isaa tae haala nama gammachiisuun simatee ittiin boonaa jira.  Kun hundinuu dhiigaa fi lafee ilmaan Oromoo jiruu fi jireenya isaanii caalaa kabajaa fi ulfina uummata isaanii caalsifataniin kan argame haa tau malee ammallee mirgi keenya kun harka alagaa keessaa qulgulaaee hin bane.

Diinni Oromoo duraan cabse haras mirgi Oromoo argame kun harka isaa keessa akka jiru har’a illee uummata keenyaan kana uffadhu, kana bitadhu ittiin jechaa jira. Kana amannes dhiisnes Oromoon har’a iyyuu harka diinaa jala jira. Uummatni Oromoo sabni guddaan kun akkamittii diinaa bicuun cabe, maaliifis har’a diina jalaa bahuu dadhabe jennee yoo wal gaafatne, deebiin isaa waa tokkittii dha.-tokkummaa dhabuu.

Dur yeroo jalqabaa diinni nutti dhuftes haa tau, hara’a yeroo diinotni keenya Oromoo cabsuu fi bituu irratti walii-galan, ilmaan Oromoo diina irratti qabsaauu irratti walii- galtee hin qabnu.  Yeroo dur warri Amaaraa Oromoo cabsani warri Tigree mormii hin qabani turani. Yeroo warri Tigree har’a Oromoo akka fedhan ajjeessani, hidhani, biyyaa hariani warri Amaraa mormii tokko illee hin qabani.  Warri kun lamani akkamitti akka Oromoon qabamu irratti wal-diddaa tokko illee hin qabani. Oromoo garuu Amaraa tae Tigree loluu fi mormuu irratti walii hin gallu. Oromoo inni kaan gara diinaa goree saba isaa irratti daabbachaa ture, jiras.

Yeroo Oromoon inni tokko Itoophiyaa lolu, tokko immoo Itoophiyaaf lola. Warri diinaa uummata adduynaa biratti wanti isaan Oromoo caalaa fudhatama qobaniif Itoophiaa tiksuu irratti walii-galu. Oromoon nuti garu yeroo uummatni adduynaa nu gaafatu dhimma kana irratti walii hin gallu. Kanaafuu deggersa hawaassa adduynaa argachuun rakkoo ta’ee jira.  Utuu ilmaan Oromoo diinaa fi fira isaa walii baree yaadni adda addaa kun hin jiraatu.

 Dhugaadha ilmaan Oromoo hedduun har’a iyyuu barnoota hin qabani, seenaa fi eeynumaa isaanii sirriitti hin beekani. Warri beekan iyyuu garalacha(copy) warri diinaa bareessani malee seenaa isa dhugaa hin beekani. Kanaaf akka bishaan gabatee irraa gara qabanitti jara oofa. Wallaalumni  diinaa keeyna isa guddaa  haa tau malee iyyumnii fi rakkinis ilmaan Oromoo fidhii fi amantaa isaanii malee qabeenyaa fi mirga isaanii harka diinaa keessaa kadhachaa jiru. Haa tau malee rakkoon Oromoo inni guddaan waaee mirgaa, seenaa fi qabsoo diinaa irratti yaada tokko dhabuu dha. Yoo tokkummaan kana irratti jiraate wallaalaan beekaa ilaalee dafee barata; iyyeessii fi rakkataani abdii mirga isaa gonfachuu dihootti ilaalee ofi hin xiqqeessu, kadhaa mana warra mana isaa saamtee hindhaqu. Mirga isaa fi mirga uummata isaa waan xinnootti hin gurguru. Seenaa isaa seenaa Goobanaa hin godhu. Kana hundaaf malli jiru tokkumaa ilmaan Oromoo ti.

 Akkamitti tokkumaa akka malee hedduu barbaachisaa tae kana argachuu dandeenya egaa? Waldaan Hawaasa Oromoo Ayerlaand yaada miseensa isaa tokkoon kae yeroo dheeraaf irratti mar’achaa turreera. Yaada kana waldaan keenya irratti irra deddeebi’ee haa mar’atamu malee yaada bilchaataa gara hojiitti deemuu kaa tauuf beektonni Oromoo waaladaalee Oromoo biyya adda addaa jiraanif jaarmiyaaleen Oromoo, yaada kana irratti qo’annaa fi marii akka geeggeesan jechaa ifa baasuuf murteessine. Yaadni kun akka amantii keenyaatti ilmaan Oromoo biyyaa keessa fi ala jiran yeroo dhihoo walitti kurfeessuuf yeroo dheeraadhaaf waliin qabuu danda’a.

Akka beekamu sirni Gadaa sirna hedduu fedhii ummataa irratti hundae, sirna hedduu diimookraatawaa tae fi kan uummata Oromoo gaaddisa tokko jalaatti walitti qabee bulchuu irra darbee diinota isaa irratti injifatnoo fi ol-aantummaa gonfachiifa ture dha. Yeroo adduynaan du’aa fi ajjeechaan wal-jeequ sirna kana keessatti bulchitootni Oromoo wal-diddaa tokko malee aangoo walitti dabarsaa turan. Akka beekamu bulchitota lama yookaan sadii utuu hin taane waggaa saddeetti saddeetin baroota dhibaan laakka’amiif rakkoo tokko malee nagaadhaan aangoo wali-harkaa fuudhaa turani.

 Sirni Gadaa ilmaan Oromoo hundaa guyyaa dhalootaa kaasee hanga duanitti kan dirqama misoomsa hawaasa Oromoo kan itti kennu qofa utuu hin taanee, mirga Oromommummaa isaaniis eegeefii gulantaa gara gutantaatti kan gammachuu fi jaalalaan jiraachisaa ture dha.  Sirna kana keessatti haalli itti bulchitoota filan, haallii itti komee ilaalani, haalii itti daaiman, jaarsaa, dadhabaa fi dhukkubsataa kunuunsan har’a illee jiruu fi jiraayna uummata keenyaa keesatti ni argama. Sirni Gadaa sirna bilchaataa, tolaa fi sirna ammayaa ti.  Sirni Gadaa qabeenya ilmaan Oromoo qabnuu keessaa isa tokkoo fi isa guddicha dha. Kanaafuu ilmaan Abbaa Gadaa hundi keenya sirna Gadaatiiniif abootii keenya warra sirna Gadaa uumeetti boonuu qabna.

Akka amantii miseensota Waldaa Hawaasa Oromoo Ayerlaanditti kan uummata keenya tokkoomsuu danda’u sirna Gadaa qofa dha. Kanaafuu sirna Gadaa akka seenaatti haasauu fi bareessuu irra darbinee haala Oromoon ittiin jiraachuu jalqabu irratti hojjechuun waa hunda caalaa ariifachiisaa dha. Waldaan keenya Waldaan Hawaasa Oromoo Ayerlaand waldaalee Oromoo biyya  adduynaa hundaa keessa jiraniif, beektota Oromoo biyyaa keessaa fi ala jiraniif, jarmiyaalee fi dhaabotii humnoota siyaasaa Oromoo hundaaf waamicha kana dhiheesina. Dhaamsi keenyas kottaa sirna Gadaa keenyaan wali- bulchinaa kan jedhu dha.

 Akkuma hundi keessan yaaddani waamichi kana hojii irra oolchuun salphaa hin tau. Garuu waa tokko yoo yaadanne abootiin keenya jaarraa hedduun dura beekumsaa murta’aa fi haala mijuu hin taane keessatti waan uummata isaaniitiif tau uumanii hojii irra oolchaa turani. Yeroo sana yaadannu yaadin kuni yeroo keenyatti amma kana hamaa hin tau. Kana malees sirni Gadaa barbaachisaa kofa utuu hin taanee Oromoof dirqama taee jira. Sirna kana qofatu tokko nu taasisa waan taeef.

 Waldaan Hawaasa Oromoo Ayerlaand uummata keenya keesumaa iyyuu uummata Oromoo naanoo Booranaa waarra haalaa hedduu suukanneessaa diinnii Oromoo irraatti rawwachaa ture ofi irraa qolachuun hanga hara’aatti fiixee sirna Gadaatti cichanii har’an gauu isaaniittif jaalalaa fi kabajaa isaanii qabnu isbachuu feena. Uumantin kuni harra’s sirna Gadaatiin wal-bulchuun akka dandaa’amu nutti agarasiisaa jiru waan taeef yaada kana hojii irra oolchuun hin rakkisu. Gaarummaan fi bilchinni sirna Gadaa inni tokko sirna ammayyaa sinra diimookraasii warri dhihaa waliin kan wal hin faallessine tauu isaa ti. Yoo wanti wal-darbu jiraate kan akka mirga dhala namaafaa illee akka salphaatti wal- irraa dhaaluu danda’u. Sirna keenya sirna Gadaa seenummaa irra dabarsinaa jiraataa fi dhugaa gochuun dirqama ilmaan Oromoo hundaa ti.

 Yaadaa  Bu’uuraa

 Akkamittii fi eessaa akka jalqabu yaadni gara garaa jiraachuu mala. Waldaadhuma keenya keessa iyyuu waan tureef, gamma keessanis jiraachuun dirqama ta’a. Issa iyyuu haa jalqabuu galiin sirna Gadaatiin waliitti dhufuu  fi tokkumma ilmaan Oromoo it. Akka yaada keenyaatti sirni Gadaa sirna tokkicha ilmaan Oromoo hundi ittiin wal-bulchaa ture waan taeef sirna kanaan yoo har’a wal-bulchine tokkummaa Oromoo gutumaan guutuutti mirkaneessuu ni dhanda’ama.

Akka jalqabaatti yaadni keenya asiin gadii kun akka kaumsaatti ilaaluun ni dagaa’ama.

 1.   Jalqaba lammiiwwan Oromoo, waldaaleen Oromoo fi beektonni Oromoo , ilmaan Oromoo hundi sirna Gadaa akka barrutti warra  sirna Gadaa hin beekne sagantaa qabanne walbarsiifna. Kaayyoon sirna kanaa inni duraa fi guddaan Oromoo tokkumsuu, achiis biyya isaa goonfachiisuu dha.

2.   Ilmaan Oromoo biyya keessattis tae alatti akka seeraa fi heera sirna Gadaatti wal- kurfeessanii (Waldaa sirna Gadaa Oromoo uummatanii) oogantoota akka sirna kanaatti filamanii, aangoos akka sinra Gadaatti akka walitti dabarssan seeraa ka’atu.

3.   Akka itti filmaataa, bulmaataa fi daagaan aangoo isaanii seeraan murtaa’a. Seeri kun kan sirna Gadaa fi sirna diimokrasii ammayyaa walitti baqsee uumamu tau. Kuni beektotaa, maanguddootaa fi qaamota uummata Oromootiin  murtaa’a.

 4.   Waldaaleen Oromoo bakka jiranii walitti dhufanii oogantoota ol-aanoo filatu.

 Biyya alaa warri jiru akka biyya keessa jiruutti dura biyya  yookaan zoonii(county, state) irratti, achii booddee Ardii irratti( Awuroophaa, Ameriikaa, Austiraaliiyaa) irratti dumaa irratti addunyaa irratti Abbaa Gadaa isaanii filatu. Biyya keessattis yoo haalli mijate akkuma kanatti walitti fiduun ni yaalama.

5.   Abbaan Gadaa fi warri isaa/ishee waliin filaman oogantoota Oromoo (Leaders of Oromo Gadaa Community, effectively Government of Oromia) tau. Waan uummatani filamaniif aangoo ga’aa qabu. Kanaafuu yeroo booddee uummata Oromoo alaa fi biyyaa walitti fiduun tokkumaa Oromoo cimsu. Rakkoo Oromoo irra gau adunyaattii beeksisu. Oromoon mirga isaa kaee akka falmatu waamicha godhu, sochii sana ni qindeessu.

6.   Oogantootni Gadaa filaman kun uummata biyya keessa jiruun, keesumaa iyyuu warra sirna Gadaan bulaa jiruun walitti dhufee bulchiinsa Oromoo keessaa fi alaan jajabeessa. Ilmaan Oromoo rakkoo biyya isaanitti irra gaeen biyya alaa jiran rakkoo eenyumaa fi lammummaa isaan qabaniif fura barbaada.

7.   Sirni Gadaa jalqabamu kun uumna fi aangoo akka ilmaan Oromoo biraa argatu bajata ittin sosochous ilmaam Oromoo biraa argata. Kun karaa waldaa Oromoo fi dureeyyota Oromoo bu’ursamuu danda’a.

8.   Oogantootni filaman uummatan waan ta’aniif adeemsa siyaasa keessatti qooda guddaa bau. Fakkeenyaaf, uummata jajjabeesuu, gorsuu, dhaabilee walitti fiduu.

9.   Amantiin sirna kana keessatti wal-qixxummaan akkamitti haala siyaasaa keessa utuu hin galin wal-kabajuun waliin jiraachuu  akka itti dandau tolcha. Amantiin sirna Gadaa keessatti akkuma jochaa turre sagantaa isaa dabalatee oogantoota filama muuduuf eebbisu, oogantootaa fi biyyaa Waaqa kadhachuu, kkf ta’a.

10. Warri sirna kana keesstti filaman bara tokko keessatti guyyaalee ayyaana adda addaa uummata Oromoo keessatti kabajamuu qabuu murteessanii uummata beeksisu.

11. Aangotiin kun dhimma uumatoota biraa biyya Oromiyaa keessa jiraatanii qo’atanii uummataaf gorsa, oogganaa fi qajeelcha dabarsu. Dhimma uummata Oromoo biyya keessaa fi ala jjratanii,

12. Anngotiin kun dhimma biyyaa fi qabeenya ishee hundaa irratti uummata gorsu, waan dandaa’amu hundaan saamicha irraa eegu. Ilmaan Oromoo diinaaf hunma ta’a karaa isaan gara fedhii uummata isaaniitti deebian qo’atu, ojii irra oolchu.

 Xumura

 Yaadni armaan olitti kaa’ame kun akka yaadaatti malee, akka seeraatti miti. Akkuma gara jalqabaatti ibsame yaadni kun mareedhaaf dhihaate. Akkuma argamuu waan hedduun wanti ifa hin taane jira. Abdiin keenya garuu maree fi qoannoon hunda isaatiif hiikaa

qaba jenna. Kanaafuu waldaan keenya waldaaleen Oromoo hundi akka irratti mariatani; midiyaaleen Oromoo hundi. beektotaa fi maangguddoo Oromoo akka irratti mariachiisani; jaarmiyaaleen siivilii fi qoannaa  keessumaa akkamitti sirna Gadaa fi sirna diimokraasii ammayya walitti baqsuun dandaa’amu qoannoo irratti akka geggeessani; jaarmiyaaleen sisaasaa Oromoo gaee isaanii akka bahani; uumman keenya biyya jirus yaada kana irratti bakka dandaa’ame hundaddatti akka irratti marianiif jijjiramaaf qophii

akka ta’ani waamicha keenya kan lammummaa dhihesina. Yaadni kun yaaada dubbistanii cali jettan miti. Yaada akka beektaniif barreeffame miti; yaada akka irratti haasoiftanii fi irratti hojjechuu jalqabdani dha.

Abdiin keenya kana. Sirni Gadaa sirna aadaa fi sirna ammayyaa kan Oromoon jaarra hedduun dura uumame taee beekama, nutis abbootii keenyatis tae Orommummaa keenyatti daran boonna.  Gaafa oogantoota keenya biyya alaatti jabeessinee guddifannu, uummatni keenya kan biyya jiran oogantoonni isaa baqaatani biyya alaa akka jirutti amanu, ooggana diinaa irratti qabsoo finiinsu. Oromoon biyyaa isaa kabajaa isaa beebie gonfachuu danda’a.

Galatoomaa.

 Waldaa Hawaasa Oromoo Ayerlaand www.oromocommunityireland.com

oromocommunityireland@yahoo.ie

=>bilisummaa

Gabaasaa Haala Kabaja Ayyaana Irreecha Harsadii fi Shira Ummata Oromoo Irratti Deemaa Jiru.

“ Hunda irra waan nama dhibuu uumata keenyas guddoo aarsee jiru keessaa inni guddaan, guyyuma uumanni Oromoo Irreecha kabajatu Warri Habashaa magaalaa Finfinnee keessatti  hiriira bahanii turan,Muutummaan Wayyaanee nama irraa qabdee hiite hin agarre.Ammoo Oromoo nagaan malkaa isaa irratti Irreefachuuf deemu karaatti qabdee hiraarsuu fi mannen hidhaatti guuraa turte. Gidiraan daangaa dhabeessi akkasii hamma yoomiittii??””  Gabaasa Qeerroo Bilisummaa

Gabaasa Qeerroo Fulbaana 30,2013 Finfinnee

Akkuma beekamu akka biyyoleessattis tahee akka addunyaatti kan beekamaa jiru guyyaan kabajaa ayyaana irreeffannaa magaalaa Bishooftutti Fulbaana 29 xmuramanee jira. Akkuma Qeerroon dursee uummanni Oromoo nageenyaan irreeffatee gara manaa isaatti galu labsama ture kanaan durfamee uummanni Oromoo hora Harsadee kana irratti nageenyaan irreeffatee milkaa’ee jira.Haata’u malee akkuma amaleeffate mootummaan wayyaanee guyyaa kana ilmaan Oromoo hidhuuf akeekkatee ka’ee jira kun duras kan guyyoota ayyaana oromoo irratti dargaggoota Oromoo hidhuun gidirsaa turuun isaa kan haalamu miti. Shakkii fi sodaa isaa irraan kan ka’e uummata bal’aa guyyaa jala bultii irraa kaasee hanga Fulbaana 29 tti magaala Bishooftuu fi naannoo isheetti konkolaataa dhaabsisuun korojoo uummataa hanga borsaa isaaniitti sakattaasisaa turuun isaa ifaadha. Akka karoora mootummaa wayyaanee irreecha baranaa kana irratti qophiin isaanii ciminaan akka irratti qophaayaa ture keessattuu dargaggoota oromoo hidhuuf karoorsee akka ture gama caasaa mootummaatiin odeessi isaa nugahaa tureera. Uummata Oromoo hora Harsadee kana irratti argaman gidduutti haala adeemsaa fi yaada uummataa kan toohatan huccuu civil fakkeessuudhaan tikoota isaa uummata keessa tamsaasee akka ture hubatamaa dha.Ilmaan Oromoo doorsisaa fi akeekkachiisa inni mul’isaa ture kanaaf sodaa fi boodatti jechuu malee uummanni bal’aan kuni ayyaanicha jalabultii irraa eegaluun haala oo’an kabajanii oolanii jiru.

Guyyaa; Fulbaan 29 uummanni Oromoo magaalaa Bishooftuu,Dukaam Sabbataa fi bakkoota adda addaa akkasuma daandii gubbaa asii fi achi socho’uudhaan sirboota aadaa fi seena uummata bal’aa faarsu weellisuun maalummaa fi sabbonummaa uummata oromoo kabachiisaa fi beeksisaa turaniiru. Sirboota aadaa uummata oromoo keessaa kan weellifamaa turan keessaa:

Guutummaa Gabaasa Kanaa Dubbisuuf:- Gabaasa haala Irreecha harsadee 2013

=>qeerroo